Hầu hết mọi người ngày nay nghĩ về sô cô la như một thứ gì đó ngọt ngào để ăn hoặc uống có thể dễ dàng tìm thấy ở các cửa hàng trên khắp thế giới. Có thể khiến bạn ngạc nhiên rằng sô cô la đã từng rất được trân trọng. Bí mật ngon của cây cacao đã được phát hiện cách đây 2.000 năm trong các khu rừng mưa nhiệt đới của châu Mỹ.

Các nhà sử học tin rằng người Maya ở Trung Mỹ lần đầu tiên biết trồng cây cacao vào khoảng hai nghìn năm trước. Người Maya lấy cây cacao từ rừng nhiệt đới và trồng trong vườn của họ. Họ nấu chín hạt cacao, nghiền thành một hỗn hợp mềm. Họ trộn hỗn hợp này với nước và các loại gia vị để tạo ra một loại đồ uống thường ngày.

Cacao và sô cô la là một phần quan trọng của văn hóa Maya. Thường có hình ảnh của cây cacao trên các tòa nhà và đồ vật nghệ thuật của người Maya. Các gia đình thống trị thường sẽ uống sô cô la trong các buổi lễ đặc biệt. Và, ngay cả những thành viên nghèo hơn trong xã hội cũng có thể thỉnh thoảng thưởng thức đồ uống này. Các nhà sử học tin rằng hạt cacao cũng được sử dụng trong các nghi lễ kết hôn như một dấu hiệu của sự kết hợp giữa vợ và chồng.

Văn hóa Aztec ở Mexico ngày nay cũng đánh giá cao sô cô la. Tuy nhiên, cây cacao không thể phát triển ở khu vực mà người Aztec sinh sống. Vì vậy, họ đã mua bán để lấy cacao. Họ thậm chí còn sử dụng hạt cacao như một hình thức kiếm tiền để nộp thuế. Sôcôla cũng đóng một vai trò đặc biệt trong các sự kiện tôn giáo và hoàng gia của Maya và Aztec. Các thầy tu dâng hạt cacao và lễ vật cho các vị thần và phục vụ đồ uống sô cô la trong các nghi lễ thiêng liêng. Chỉ những người rất giàu có trong xã hội Aztec mới đủ tiền để uống sô cô la vì cacao rất có giá trị.

Tại Tây Ban Nha, nhà thám hiểm Christopher Columbus đã mang hạt cacao đến Tây Ban Nha sau chuyến đi đến Trung Mỹ năm 1502. Nhưng chính nhà thám hiểm người Tây Ban Nha Hernando Cortes đã hiểu rằng sô cô la có thể là một khoản đầu tư có giá trị. Năm 1519, Cortes đến Mexico ngày nay. Ông tin rằng đồ uống sô cô la sẽ trở nên phổ biến với người Tây Ban Nha.

Sau khi những người lính Tây Ban Nha đánh bại đế chế Aztec, họ có thể thu giữ nguồn cung cấp cacao và gửi về nhà. Tây Ban Nha sau đó đã bắt đầu trồng cacao tại các thuộc địa của mình ở Mỹ để đáp ứng nhu cầu lớn về sô cô la. Những người giàu có ở Tây Ban Nha lần đầu tiên được thưởng thức một loại đồ uống có vị ngọt của sô cô la. Sau đó, sự phổ biến của thức uống này đã lan rộng khắp châu Âu. Người Anh, Hà Lan và Pháp bắt đầu trồng cây cacao tại các thuộc địa của họ. Sôcôla vẫn là thức uống mà chỉ những người giàu có mới đủ tiền uống cho đến thế kỷ thứ mười tám. Trong suốt thời kỳ được gọi là Cách mạng Công nghiệp, các công nghệ mới đã giúp sản xuất sôcôla ít tốn kém hơn.

Nông dân cũng trồng cây cacao ở nhiều nước ở Châu Phi, Trung và Nam. Để trở thành sô cô la, hạt cacao phải trải qua quá trình sản xuất lâu dài trong nhà máy. Công nhân phải phân loại, làm sạch và nấu chín hạt. Sau đó, chúng phá vỡ lớp bao bọc của hạt để chỉ còn lại phần quả bên trong hay còn gọi là ngòi. Công nhân nghiền ngòi thành một chất mềm gọi là rượu sô cô la. Chất này được tách thành chất rắn ca cao và chất béo được gọi là bơ ca cao. Các nhà sản xuất sô cô la có công thức nấu ăn đặc biệt của riêng họ, trong đó họ kết hợp rượu sô cô la với lượng đường, sữa và chất béo ca cao chính xác. Họ nghiền mịn hỗn hợp “vụn” này để làm cho nó mịn. Sau đó, hỗn hợp sẽ trải qua hai quá trình nữa trước khi được định hình thành khuôn mẫu.

Ở Việt Nam vào thế kỷ 19, những người truyền giáo và danh nhân nước Pháp đã mang cacao đến Việt Nam. Một nhà truyền giáo, Đức Cha Gernot, đã thử nghiệm trồng cây cacao tại Bến Tre vào cuối những năm 1800. Vào những năm 1980 khi nền kinh tế Việt Nam phải dựa vào các giao dịch thương mại vốn ít ỏi với chính quyền Liên Xô và một vài quốc gia Đông Âu khác. Các chuyên gia sản xuất sô cô la của Liên Xô và Cuba cũng tiến hành hỗ trợ phát triển ngành công nghiệp này, nhưng đúng lúc đó Bức tường Berlin sụp đổ, kéo theo đó là sự sụp đổ của Liên Bang Xô Viết và không ai còn muốn mua cacao tại Việt Nam nữa.

Vào giai đoạn sau khi Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm vận kinh tế đối với Việt Nam, các thương nhân hàng hoá quốc tế, các tổ chức phi chính phủ và các chương trình phát triển nước ngoài (chương trình Liên minh Thành công của USAID)

Các học giả như Tiến sĩ Phước của trường đại học Nông Lâm đã góp phần xây dựng các chương trình khuyến khích trồng cacao tại các nông trại nhỏ rải rác khắp các tỉnh phía Nam.

“Cây cacao đã có thời lan rộng với tốc độ chóng mặt.”

Mục tiêu hàng đầu lúc đó là sản lượng khi chính phủ tìm mọi phương án nhằm giảm thiểu rủi ro. Cột mốc kỷ lục 5000 tấn vào năm 2010 chỉ có thể bị xô đổ khi người nông dân chuyển sang trồng các loại cây có lợi nhuận trước mắt cao hơn như hồ tiêu hoặc bưởi.

Cũng trong thời gian đó, một số chủ nông trại giàu kinh nghiệm lại xem cacao như là một giải pháp ổn định và có thể mang lại lợi nhuận cao hơn trong lâu dài.

Tuy nhiên, trong thời gian đó, nhiều nông dân cao tuổi của đất nước đã xem cacao là giải pháp thay thế ổn định và đầy hứa hẹn. Họ có thể trồng xen cây bụi với dừa và các nông sản không đòi hỏi chăm sóc nhiều. Họ cũng có thể kiếm thêm tiền bằng cách thu hoạch, lên men và sấy hạt của riêng mình.

Năm 2016 Việt Nam được công nhận là nơi khởi nguồn của hương vị cacao thượng hạng. Nhờ vậy những người nghiện cacao bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam tìm kiếm loại hạt cacao có hương thơm đặc trưng tại vùng đất này.

Ngày nay cacao và sô cô la đã trở nên vô cùng quen thuộc với tất cả mọi người. Có thể nói, từ khi phát hiện ra cacao, những người Nam Mỹ cổ đại cũng khó có thể tưởng tượng được rằng có một ngày sản phẩm của họ có thể được biết đến và sử dụng rộng rãi như vậy.